Laboratuvarda doku kültürüyle orkide üretiyor 

Ramazan Sarıkayalı   

Antalya’nın Kumluca ilçesinde 5 yıl önce sebze üretimini bırakıp süs bitkileri üretimine başlayan Ziraat Mühendisi Ufuk Bora, laboratuvar ortamında orkide üretimine başladı.   
Kumluca ilçesinde yaşayan Ziraat Mühendisi Ufuk Bora, sebze üretiminin yanında 2 bin metrekare alanda süs bitkileri üretimine başladı. Bora, bu çerçevede Türkiye'nin, orkide çiçeğindeki ithalatını engellemek için bu alana yöneldi.  

Yaklaşık 10 ayrı süs bitkisi üzerinde üretim ve pazarlama denemeleri yaptıklarını, sadece kaktüs bitkisinin onlarca çeşidini ürettiklerini söyleyen Bora, “Orkide üretimi zor olan bir üretim bitkisidir” dedi. 
Doku kültürüyle orkide ürettiklerini belirten Bora, “Doku kültürü laboratuvar şartlarında süs bitkilerinin veya bitkilerin üretilmesi anlamına geliyor. Kendi kendilerine çoğalamayan bitkilerin kontrollü ortamlarda, laboratuvar şartlarında üretilmesidir. Doku kültürünü kısaca bu şekilde tarif edebiliriz” diye konuştu. 
 
  MS ortamında doku kültürü ile üretiyorlar 
  Bora şöyle konuştu: "Phalaenops (Orkide çiçeğinin türünün ismi) orkidelere tohum bağlatılıyor. Bir çiçekteki milyonlarca tohum alınıyor. Bu tohumlar laboratuvar şartlarında büyütülüyor. Bu şekilde doku kültürü çalışmaları başlamış oluyor. Orkideler tohumdan sadece doku kültürü çalışması ile üreyebiliyor. Orkideler laboratuvarda, özel MS (Bu ortamı oluşturan bilim adamların baş harfleri) ortamında üretilebiliyor steril ortamda gelişiyor büyüyor. Daha sonra küçük saksılara adaptasyon çalışmaları yapılıyor. Daha sonra ki aşamalarda daha bir ebat daha büyük saksılara alınıyor. Ardından salon tipi saksılara alınarak çiçek açıyor ve satışı gerçekleşiyor." 
 
  "İthalatı azaltacağız" 
  Orkidenin tohumdan üretilmesinin çok  zor olduğunu dile getiren Bora, "Bunun için doku kültürü çalışmaları gerekiyor. Doku kültürü çalışması yapmak için önce bitkinin tozlanması yani döllenmesi gerekiyor. Döllenmiş olan  bitki tohum taslakları oluşturması gerekiyor. Bir çiçeğin sapındaki tohum haznesinde Milyonlarca tohum var. Çiçek haznesindeki oluşan ve gelişen tohumlar daha sonra kavanozlara, özel MS dediğimiz ortamlara dikimleri yapılıyor. Bu işlem steril laboratuvar ortamlarında gelişmeye devam ediyor. Belli bir büyüklüğe geldikten sonra diğer saksılara adaptasyon çalışmaları sürüyor. Belirli nem ve belirli sıcaklıktaki, belirli gölge ortamındaki özel yer ve bölmelerde. Daha sonra daha büyük saksılara aktarıyoruz. Burada gelişen bitkilerimiz daha büyük boyutlara geliyor ve satışa hazır oluyor. Çiçek açmış bir bitkinin piyasa fiyatı 100 lira. Bunun birçoğunu Türkiye dışarıdan ithal ediyor. Orkide üretimini Kumluca’da başarabilirsek ülke ekonomisine büyük katkı sağlar. Kumluca’mıza ve Türkiye’mize döviz girdisi sağlamış olacağız. Bu sayede orkide ithalatının önünü kesmiş olacağız” dedi. 
 
  Yıllık 6-7 milyon orkide ithal ediliyor 
  Sebze üretimi ve değişik süs bitkileri üretimi yaptıklarını belirten Ufuk Bora, “2 bin metrekare alanda iç ve dış mekan süs bitkileri üretimi yapıyoruz. Türkiye’nin ithal ettiği başta orkide olmak üzere değişik ürünleri de üretim portföyümüz içerisine aldık. Yaklaşık 6 - 7 milyon orkide dışarıdan ithal ediliyor. Bu ithalatın 2 milyon kadarı Türkiye’de üretilebiliyor. Ancak çok büyük bir açık var. İthalatın bir şekilde önüne geçmek gerekiyor. Çok büyük bir döviz kaybımız var. Bu paraların yurt dışına gitmesini engellemek için böyle bir üretim planlaması düşündük. AR -GE tesislerimizde orkide üretimini ön plana çıkardık" ifadelerine yer verdi. 
  Orkideyi doku kültürü yöntemiyle çoğaltabildiklerini kaydeden Bora, "Bu yöntemi de laboratuvar şartlarında gerçekleştirebiliyoruz. Orkide üretimini Yalova ve Adana’da birkaç firma var onun dışında Türkiye’de üreten bir firma yok. Doku kültürü olarak da birkaç özel firma dışında çeşitli üniversitelerin doku kültürü laboratuvarlarında üretime aldılar. Onlar da dışa adaptasyonda bir takım zorluklarla karşılaşıyorlar. Zorlukları yenmek için değişik çalışmalar yapıyorlar ancak bizde özel sektör olarak bunun bir şekilde Türkiye’mize faydalı olmak için Araştırma - Geliştirme metodumuzla Türkiye’de geliştirmeye çalıştık. Bayağı bir başarılı da olduk” diye konuştu. 
 
  İthalata ödenen döviz çıkışını engellemeyi amaçlıyorlar 
  Tek amaçlarının döviz çıkışını engellemek olduğunun altını çizen Ufuk Bora, “Amacımız bu doku kültürünü Türkiye’de yaygınlaştırmak. Daha büyük alanlarda bu üretimi sağlamak. Dışa bağımlılıktan kurtulup dövizin içeride kalmasını sağlamak. Asıl hedefimiz budur. Bunun için çalışıyoruz. Bunun için varız. Bu 2 bin metrekarelik seramızda yıllık 10 bin üretim yapabiliriz. Yerimiz var. Olanaklarımız da var. Bunu yavaş yavaş ilerletip daha büyük boyutlara taşımak istiyoruz. Bir fidenin bize maliyeti 15 - 20 lira. Çiçek açmış yetişmiş bir orkide bitkisi ülke dışından en az 50 veya 60 liraya ithal ediliyor. Türkiye piyasasında da 80 - 100 liraya satılıyor” dedi.