Sokağın Gözü: Sokak Fotoğrafçılığı

Sokak fotoğrafçılığı, toplumda gündelik yaşamın ve doğasının fotoğraflanmasıdır. Sokak önemli bir bileşeni olsa da sokak dışı mekanları da kapsayabilir (Örn. Hava limanı, park, mağaza, plaj vb.). Bizlere etrafımızı gösterir ve bu ortamda nasıl davrandığımızı sergiler. Gördüklerimizi elimizdeki makine ile süzüp, başkalarıyla paylaşırız. Makine ile gündüz hayali kurarız.

Sokak fotoğrafları genelde fotoğrafı çekilen bireyin izni olmaksızın çekilir (çekim sonrası onayının ya da izninin alınması önerilir). İzinsiz çekilen fotoğrafların mutlaka daha iyi oldukları anlamına gelmese de bireyin doğal duygu, insancıl bakışı ya da ruhunun yakalanması ve fotoğrafa yansıtılması önemlidir.

İnsan görüntülerin olmadığı sokak fotoğrafların da çekilmesi olasıdır. Ancak, genellikle en başarılı olanları insanların görüntülendiği fotoğraflardır. Önemli olan fotoğraflarda güçlü, zorlayan ve duygu yüklü karelerin oluşturulmasıdır.

Sokak fotoğrafçılığında dikkat edilecek hususlara göz atacak olursak;

Fotoğraf makinesi: Küçük, derli toplu, yanınızdan ayırmayacağınız, sizi uğraştırmayacak, taşırken size ızdırap vermeyecek, ekonomik durumunuzu zorlamayacak, çalınma korkusu yaşatmayacak, ortam ya da anın duygusu yakalayacak kadar görüntü kalitesi olan, gözünüz-kolunuz-varlığınızın uzantısı olan, karşınızdaki bireylerle yakınlaşmanıza engel olmayan, cebinize sığan, dikkat çekmeyen ve elinizde hazır bulunan fotoğraf makinesidir.
Lens: Full-frame ölçeğinde 35 mm’lik lensler tercih edilir genelde, ancak kompakt fotoğraf makineniz varsa ya da LCD ekranı ile çekim yapıyorsanız 28 mm’lik bir lens ile çekim yapmanız önerilir (kolları uzatarak ve objeye yaklaşarak, daha yakından çekim yaptığınız için açınızın genişlemesi beklenir). Sabit odak uzunluğu olan (prime) lensler tercih edilir. Bu lensler sizi daha yaratıcı olmaya iterler. İyi bir kompozisyon oluşturabilmek için ayak zomunuzla öne-arkaya-sağa-sola hareket edersiniz. Sizi yoran bir lens olsa da daha iyi neticeler alırsınız. Geniş açı lensler ise sizi bizzat olan bitenin içine sokar. İzleyici doğrudan sizin gölgeniz olacaktır. Diyafram açıklığı daha geniş olacağından daha fazla ışık girmesini sağlayacaktır (f/1.4- f/2.8). Bu nedenle karanlıkta bile daha düşük iso ayarlarında çekim olanaklı olacaktır. Daha keskin görüntüler verirler ve hafiftirler. Zoom lensler de kullanılabilirse de, sizi tembelliğe itecektir. Bu lenslerin genelde ya en düşük ya da en yüksek odak uzunluğunu kullanırsınız. Zoom lensi ile yapacağınız çekimler izleyiciyi ortamdan koparıyormuş hissi verir ve görüntüyü yassılaştırır. Uzun odaklı olan lensler ise fotoğraflara ürkütücülük kazandırır, hatta kendi görüntüleri itibariyle büyüklükleri nedeniyle ürkütücüdürler. Ayrıca doğrudan bireye yöneltmeniz gerektiği için de hemen fark edilirsiniz.

Fulframe eşdeğeri 50 mm’lik lensler ikinci tercih olarak önerilebilir. Geçmişte sokak fotoğrafçılığının büyük ustalarının başarılı fotoğraflar çektikleri bir gerçek olmakla birlikte, günümüzde özellikle sokağın kalabalıklığı 35 mm’lik lensleri daha başarılı kılmaktadır.

28 mm ve daha geniş açılı lensler de sokak fotoğrafçılığında denenebilir ancak, kenarlarında distorsiyona neden olmaları nedeniyle fotoğraflardaki nesnelerin garip görünmelerine neden olur.

Çekeceğiniz objelere de çok daha fazla yakınlaşmanız gerekir. Kadrajı doldurmak isterseniz 35 mm’lik lensle 1.2 m ya da iki kol uzunluğunda, 28 mm’lik lensle ise 0.7 m. yakınlaşmanız beklenir. Ancak yine de zoom lens kullanarak başarılı sokak fotoğrafları çekmiş sanatçılar da vardır. Bu çerçevede yukarıdaki öneriler genel geçer önerilerdir. Her sokak fotoğrafçısı kendisine en iyi uyan lensi seçmelidir. Ancak sabit odak uzunluğuna alışmak ve kadrajları o gözle görmek zaman almaktadır. Bu nedenle seçilen lenste de uzun süre sebat edilmelidir.

Fotoğraf makinesi ayarları: DSLR ile fotoğraf çekerken iki ayar önerilebilir.

“P” ya da program ayarı: Çok ayarla uğraşmak istemiyorsanız otomatik ayarda çekim yapmak bir seçenek olabilir. Program ayarında her şey ayarlıdır. Sadece ISO gündüz 800-1600 ve gece 1600-3200 ayarında tutulur. Bu sizin enstantene ayarınızı 1/250’nin altına düşürmeyecektir. Ayrıca merkezi autofocus ayarını tercih ediniz.
“Zone-focusing”: Autofocus ayarı olan makineler geliştirmeden önce birçok fotoğrafçı bu yöntemi kullanmaktaydılar. Öncelikle netleme 1.2 metre civarında ayarlanırdı (35 mm’lik lensin objeye mesafesi), f-stop ise f/8’e getirilirdi ve manuel ayarda fotoğraf çekilirdi.

DSLR’ler ile ise diyafram öncelikli mod (A or Av mod), diyafram: f/8, ISO: 800-1600 (gündüz), 3200 (gece), enstantene : otomatik ayarlarında kullanılır. Ancak enstantene 1/250’nin altına düşürülmek istenmediği için ISO yüksek olmalıdır.

Manuel netleme yapmak isterseniz, netleme 1.2 m’ye yapabilirsiniz.

“Zone-focusing” tekniği anlık fotoğrafları kaçırmanızı önleyebilir. Ancak geceleri bu yöntem ancak bir flaş ile kullanılabilir, çünkü diyafram açıklığını f/8-f/16’da tuttuğunuz takdirde ışığınız yeterli gelmeyebilir.

Manuel ayar yerine diyafram öncelikli modu tercih etmeniz hayatınızı kolaylaştıracaktır. Gölgede +2/3, parlak güneşte -2/3 poz telafisi kullanabilirsiniz. Ancak RAW’da çekim yaparsanız pozlama hatalarını düzeltme olanağınız olabilir. Fotoğraf çekerken pozlama yerine kompozisyon, duygusal algı ve diğer kadraja dair duruma odaklanmanız uygun olabilir.

Lenslerde metre ölçüleri bulunmayabilir. O zaman bir ağaç ya da benzeri objeyi netleme ayarı için kullanın. Lensin açısı arttıkça net alan derinliğiniz artar ve görüntünün keskinliği artar. Diyafram aralığının f/8-f/16’de tutulması buna destek olur.

Diyafram açıklığı çok yüksek lensler ( f/1.4-f/2) sokak fotoğrafçılığında önerilmezler.

Fotoğraf makinesi kayışınız ergonomik olsun. Bilekten ya da diğer askı türleri de denenebilir.
Mümkün olduğunca “crop”lamayacak biçimde kadrajınızı hazırlayınız. Kompozisyonunuzu belirleyiniz. Objeyi kadrajın ortasına konumlayın ve kadrajın kenarlarının mümkün olduğunca temiz olmalarını sağlayın. En az bir yıl boyunca “crop”lamadan fotoğraf çekiniz.
Kılık kıyafetiniz turiste benzesin. Dikkat çekmesin.
Fotoğraf makinesi ile bireylerin arkasına odaklanıyormuş gibi davranın. Dikkat çekmeyin. Rahatsız etmeyin.
Sokakta fotoğraf çekerken genelde nelere dikkat ederiz:

“Belirleyici anı” yakalamaya çalışırız: bu an Henri Cartier-Bresson arafından adlandırılmıştır. Başkaları buna “Kodak anı” olarak adlandırmaktadırlar. Bu anda herşey buluşur ve siz deklanşöre davranırsınız. Sokakta birden fazla an olabilir. Bu nedenle o anın tek karesini değil, 10-30 karesini çekiniz. Henri Cartier-Bresson’un dahi ilginç bulduğu anın 20’den fazla karesini çektiği olmuştur. Sonra da post prodüksiyon aşamasında en iyisi seçilir.
Dizme: İki zıt olanı yan yana koyarak bir etki ya da kontrast yaratabilirsiniz. Bunu elde etmek için bir afişin ya da yazının önünde bekleyip, uygun kişilerin geçmesinin bekleyebilirsiniz. Ya da duygusal bir ifadesi olan bir kişi ile onun aynısı ya da zıddı ifadeleri olan bireylerin aynı kadraja girmelerini bekleyebilirsiniz.
Duygular: Güçlü insani duyguları olan fotoğraflar çok etkileyicidir (örn. Mutluluk, üzüntü, hüzün, yalnızlık, çaresizlik, mizah, korku, acı, öfke, şiddet, sevgi, şaşkınlık vb). Duyguları yakalamak sokakta kolay olmamaktadır. Beden dili ya da yüz ifadelerini izlemek gerekir. Sonra da yakalanmadan ve fark edilmeden fotoğrafınızı çekmelisiniz.
Geometrik öğeler: Duygusal görüntüler yanı sıra sadece görsel olarak hitap eden sokak fotoğrafları da olabilir. İyi ışık altında gölgelerin geometrik, çapraz ya da doğrusal hatlarının belli olduğu kompozisyonlar barındırırlar. Renkli olabildikleri gibi, siyah beyaz da olabilirler.
Ayrıntılara odaklanırlar.
Kentsel manzaralar içerir.
Sık görülen objelere yer verir.
İlk etapta dolaşmak yerine, sabit bir yere yerleşilir. Gelen-giden fotoğraflanır. Bireylerin alanına girilmez, onların sizin alanınıza girmelerine izin verilir.
Çektiğiniz fotoğrafı silmeleri istenirse silinir.
Fotoğraf çekerken sürekli vizöre bakınız. Çektiğiniz bireyler, çektiğinizin farkına varmasınlar.
Fotoğraf çekmek için uzak yerlere seyahat etmeyiniz. Yaşadığınız muhitte bile bir şeyler çıkabilir.

Sonuç olarak, sokak fotoğrafçılığı sadece sokakta yapılmayabilir; birçok başka mekanda da yer bulabilir. Herhangi bir yerde çekilebildiği gibi, birçok şeyi de konu alabilir. Sokağın kolay erişilebilir olması ve herhangi bir makine ile çekilebiliyor olması, ustalık düzeyi farklı düzeylerde olan birçok kişi tarafından yapılmasını olası kılar.